გლობალური ექსპერტების თქმით, შეერთებული შტატების მიერ გატარებულმა აგრესიულმა და უპასუხისმგებლო ფინანსურმა პოლიტიკამ მსოფლიო მასშტაბით მნიშვნელოვანი ინფლაცია გამოიწვია, რამაც ფართომასშტაბიანი ეკონომიკური რყევები და სიღარიბის მნიშვნელოვანი ზრდა გამოიწვია, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.
აშშ-ში ინფლაციის მკვეთრი ზრდის შესაკავებლად, რომელმაც ივნისში 9 პროცენტს გადააჭარბა, აშშ-ის ფედერალურმა რეზერვმა საპროცენტო განაკვეთები ოთხჯერ გაზარდა ამჟამინდელ ნიშნულამდე, 2.25-დან 2.5 პროცენტამდე დიაპაზონამდე.
სომხეთის დედაქალაქ ერევანში მდებარე პოლიტიკური და ეკონომიკური სტრატეგიული კვლევების ცენტრის თავმჯდომარემ, ბენიამინ პოღოსიანმა, China Daily-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ ფასების ზრდამ გლობალური ფინანსური ბაზრები არეულობა გამოიწვია, ბევრი განვითარებადი ქვეყანა რეკორდულად მაღალი ინფლაციის წინაშე დგას და სხვადასხვა საერთაშორისო გამოწვევის წინაშე ფინანსური მდგრადობის პოვნის მცდელობებს აფერხებს.
„ამან უკვე გამოიწვია ევროს და ზოგიერთი სხვა ვალუტის მნიშვნელოვანი დევალვაცია და ინფლაციის გაზრდას გააგრძელებს“, - თქვა მან.
ანაპოლისში, მერილენდის შტატში, ინფლაციის ზრდის ფონზე, მომხმარებლები ხორცს Safeway-ის სასურსათო მაღაზიაში ყიდულობენ.
ტუნისში, ძლიერი დოლარი და მარცვლეულისა და ენერგომატარებლების ფასების მკვეთრი ზრდა, სავარაუდოდ, ქვეყნის ბიუჯეტის დეფიციტს წელს მშპ-ს 9.7 პროცენტამდე გაზრდის, ადრე პროგნოზირებული 6.7 პროცენტიდან, განაცხადა ცენტრალური ბანკის გუბერნატორმა მარუან აბასიმ.
წლის ბოლოსთვის ქვეყნის სახელმწიფო ვალი, პროგნოზით, 114.1 მილიარდ დინარს (35.9 მილიარდი აშშ დოლარი) ანუ მშპ-ს 82.6 პროცენტს მიაღწევს. საინვესტიციო ბანკმა Morgan Stanley-მ მარტში გააფრთხილა, რომ ტუნისი დეფოლტის წინაშე დგას, თუ მისი ფინანსების ამჟამინდელი გაუარესება გაგრძელდება.
თურქეთში წლიურმა ინფლაციამ ივლისში რეკორდულ ნიშნულს, 79.6 პროცენტს მიაღწია, რაც ბოლო 24 წლის განმავლობაში ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია. 21 აგვისტოს ერთი დოლარი 18.09 თურქულ ლირად იყიდებოდა, რაც გასულ წელთან შედარებით 100%-ით ნაკლებია, როდესაც გაცვლითი კურსი დოლარზე 8.45 ლირა იყო.
მთავრობის მცდელობების მიუხედავად, მათ შორის მინიმალური ხელფასის გაზრდისა, რათა დაიცვას ხალხი მაღალი ინფლაციით გამოწვეული ფინანსური სირთულეებისგან, თურქები ცდილობენ, თავი გაატანონ.
ანკარაში მეორადების მაღაზიის მფლობელმა, ტუნჯაი იუკსელმა, განაცხადა, რომ მისმა ოჯახმა წლის დასაწყისიდან ფასების ზრდის გამო, სასურსათო პროდუქტები, როგორიცაა ხორცი და რძის პროდუქტები, სასურსათო პროდუქტების სიიდან ამოიღო.
„ყველაფერი გაძვირდა და მოქალაქეების მსყიდველობითი უნარი მნიშვნელოვნად შემცირდა“, - ციტირებს იუკსელის სიტყვებს „სინხუა“ საინფორმაციო სააგენტო. „ზოგიერთ ადამიანს არ შეუძლია ძირითადი საჭიროებების შეძენა“.
პოღოსიანის თქმით, აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ საპროცენტო განაკვეთების ზრდამ „აუცილებლად გამოიწვია ინფლაცია განვითარებად ქვეყნებში“ და ეს ნაბიჯი უპასუხისმგებლოა.
„აშშ დოლარის ჰეგემონიას იყენებს თავისი გეოპოლიტიკური ინტერესების განსახორციელებლად. აშშ-მ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა თავის ქმედებებზე, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ აშშ საკუთარ თავს ადამიანის უფლებების გლობალურ დამცველად წარმოაჩენს, რომელიც ყველაზე ზრუნავს.“
„ეს ათობით მილიონი ადამიანის ცხოვრებას კიდევ უფრო უბედურს ხდის, მაგრამ მე მჯერა, რომ აშშ-ს ეს უბრალოდ არ ადარდებს.“
აშშ-ის ფედერალური რეზერვის თავმჯდომარემ, ჯერომ პაუელმა, 26 აგვისტოს გააფრთხილა, რომ აშშ, სავარაუდოდ, მომდევნო თვეებში საპროცენტო განაკვეთების უფრო მასშტაბურ ზრდას დააწესებს და მტკიცედ არის გადაწყვეტილი, შეაჩეროს 40 წლის განმავლობაში ყველაზე მაღალი ინფლაცია.
პეკინის უნივერსიტეტის გუანხუას მენეჯმენტის სკოლის ასოცირებული პროფესორი ტანგ იაო ამბობს, რომ ინფლაციის შემცირება ვაშინგტონის მთავარი პრიორიტეტია, ამიტომ, ფედერალური სარეზერვო სისტემა, სავარაუდოდ, მომავალი წლის უმეტესი ნაწილის განმავლობაში განაკვეთების გაზრდას გააგრძელებს.
ტანგის თქმით, ეს გლობალურ ლიკვიდურობის კრიზისს გამოიწვევდა, რაც გლობალური ბაზრებიდან აშშ-ში კაპიტალის მნიშვნელოვან ნაკადს და სხვა მრავალი ვალუტის დევალვაციას გამოიწვევს და დასძინა, რომ ეს პოლიტიკა ასევე საფონდო და ობლიგაციების ბაზრის შემცირებას გამოიწვევს, ხოლო სუსტი ეკონომიკური და ფინანსური ფუნდამენტური მაჩვენებლების მქონე ქვეყნები მეტ რისკს წააწყდებიან, როგორიცაა ვალების დეფოლტის ზრდა.
საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა ასევე გააფრთხილა, რომ ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ ფასების ზეწოლასთან ბრძოლის მცდელობებმა შესაძლოა უცხოური ვალუტის ვალებით დატვირთულ განვითარებად ბაზრებზე უარყოფითი გავლენა მოახდინოს.
„გლობალური ფინანსური პირობების არათანმიმდევრული გამკაცრება განსაკუთრებით რთული იქნება იმ ქვეყნებისთვის, რომლებსაც აქვთ მაღალი ფინანსური დაუცველობა, პანდემიასთან დაკავშირებული გადაუჭრელი გამოწვევები და მნიშვნელოვანი გარე დაფინანსების საჭიროებები“, - ნათქვამია ანგარიშში.
გადაღვრის ეფექტი
შენჟენის მონაცემთა ეკონომიკის ინსტიტუტის ფინტექ ცენტრის აღმასრულებელმა დირექტორმა, ვუ ჰაიფენგმა, ასევე გამოთქვა შეშფოთება ფედერალური სარეზერვო სისტემის პოლიტიკის გვერდითი ეფექტების შესახებ და თქვა, რომ ის გაურკვევლობასა და ქაოსს მოაქვს საერთაშორისო ბაზრებზე და ძლიერ დარტყმას აყენებს მრავალ ეკონომიკას.
ვუს თქმით, საპროცენტო განაკვეთების გაზრდამ ეფექტურად ვერ შეამცირა აშშ-ის შიდა ინფლაცია და არც ქვეყნის სამომხმარებლო ფასები შეამსუბუქა.
ოფიციალური მონაცემებით, აშშ-ში სამომხმარებლო ფასების ინფლაცია ივნისამდე 12 თვეში 9.1 პროცენტით გაიზარდა, რაც 1981 წლის ნოემბრის შემდეგ ყველაზე სწრაფი ზრდაა.
თუმცა, ვუს თქმით, აშშ არ სურს ამ ყველაფრის აღიარება და სხვა ქვეყნებთან ერთად გლობალიზაციის ხელშეწყობის მიზნით მუშაობა, რადგან არ სურს ისეთი ინტერესების წინააღმდეგ წასვლა, როგორიცაა მდიდრები და სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსი.
მაგალითად, ჩინეთზე დაწესებულ ტარიფებს ან სხვა ქვეყნების წინააღმდეგ ნებისმიერ სანქციას არანაირი შედეგი არ მოაქვს, გარდა იმისა, რომ ამერიკელ მომხმარებლებს მეტი ხარჯვა მოუწევთ და აშშ-ის ეკონომიკას საფრთხეს უქმნის, განაცხადა ვუმ.
ექსპერტები სანქციების დაწესებას აშშ-ს დოლარის ჰეგემონიის გასაძლიერებლად კიდევ ერთ გზად მიიჩნევენ.
1944 წელს ბრეტონ-ვუდსის სისტემის დაარსების შემდეგ, აშშ დოლარმა გლობალური სარეზერვო ვალუტის როლი იკისრა და ათწლეულების განმავლობაში აშშ-მ შეინარჩუნა თავისი პოზიცია, როგორც მსოფლიოში ნომერ პირველი ეკონომიკისა.
თუმცა, 2008 წლის მსოფლიო ფინანსურმა კრიზისმა აშშ-ის აბსოლუტური ჰეგემონიის დასასრულის დასაწყისი აღნიშნა. აშშ-ის დაცემამ და „სხვების“, მათ შორის ჩინეთის, რუსეთის, ინდოეთისა და ბრაზილიის აღზევებამ, აშშ-ის პრიმატი ეჭვქვეშ დააყენა, განაცხადა პოღოსიანმა.
როდესაც აშშ-მ სხვა ძალაუფლების ცენტრების მხრიდან მზარდი კონკურენციის წინაშე დააყენა, მან გადაწყვიტა, გამოეყენებინა დოლარის, როგორც გლობალური სარეზერვო ვალუტის როლი, რათა შეეკავებინა სხვა ცენტრების აღზევება და შეენარჩუნებინა აშშ-ის ჰეგემონია.
დოლარის პოზიციის გამოყენებით, აშშ-მ დაემუქრა ქვეყნებსა და კომპანიებს და განაცხადა, რომ თუ ისინი არ დაიცავდნენ აშშ-ის პოლიტიკას, ისინი საერთაშორისო ფინანსური სისტემიდან გათიშული იქნებოდნენ, თქვა მან.
„ამ პოლიტიკის პირველი მსხვერპლი ირანი იყო, რომელსაც მკაცრი ეკონომიკური სანქციები დაეკისრა“, - თქვა პოღოსიანმა. „შემდეგ აშშ-მ გადაწყვიტა სანქციების ეს პოლიტიკა გამოეყენებინა ჩინეთის წინააღმდეგ, განსაკუთრებით კი ჩინური ტელეკომუნიკაციების კომპანიების, როგორიცაა Huawei და ZTE, წინააღმდეგ, რომლებიც მნიშვნელოვანი კონკურენტები იყვნენ ამერიკული IT გიგანტებისთვის ისეთ სფეროებში, როგორიცაა 5G ქსელები და ხელოვნური ინტელექტი“.
გეოპოლიტიკური ინსტრუმენტი
პოღოსიანის თქმით, აშშ-ის მთავრობა სულ უფრო და უფრო ხშირად იყენებს დოლარს, როგორც ძირითად ინსტრუმენტს თავისი გეოპოლიტიკური ინტერესების წინსვლისა და სხვა ქვეყნების აღზევების შესაკავებლად, დოლარის მიმართ ნდობა მცირდება და ბევრი განვითარებადი ქვეყანა მზადაა უარი თქვას მასზე, როგორც ვაჭრობის ძირითად ვალუტაზე.
„ამ ქვეყნებმა უნდა შეიმუშაონ მექანიზმები, რათა შეამცირონ დამოკიდებულება აშშ დოლარზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში ისინი მუდმივი საფრთხის ქვეშ იქნებიან აშშ-ის მხრიდან, რომ გაანადგუროს მათი ეკონომიკა.“
გუანჰუას მენეჯმენტის სკოლის წარმომადგენელმა ტანგმა აღნიშნა, რომ განვითარებადმა ეკონომიკებმა უნდა განახორციელონ ვაჭრობისა და ფინანსების დივერსიფიკაცია ძირითადი სავაჭრო პარტნიორების, დაფინანსების წყაროებისა და საინვესტიციო მიმართულებების რაოდენობის გაზრდით, რათა შეამცირონ მათი დამოკიდებულება აშშ-ს ეკონომიკაზე.
დედოლარიზაცია მოკლევადიან და საშუალოვადიან პერსპექტივაში რთული იქნება, თუმცა ენერგიული და დივერსიფიცირებული გლობალური ფინანსური ბაზარი და სავალუტო სისტემა შეამცირებს აშშ დოლარზე დამოკიდებულებას და სტაბილიზაციას მოახდენს საერთაშორისო ფინანსურ წესრიგს, განაცხადა ტანგმა.
ბევრმა ქვეყანამ შეამცირა აშშ-ის ვალის ოდენობა და დაიწყო სავალუტო რეზერვების დივერსიფიკაცია.
ისრაელის ბანკმა აპრილში გამოაცხადა, რომ მან თავის სავალუტო რეზერვებს დაამატა კანადის, ავსტრალიის, იაპონიისა და ჩინეთის ვალუტები, რომლებიც აქამდე შემოიფარგლებოდა აშშ დოლარით, ბრიტანული ფუნტით და ევროთი.
აშშ დოლარი ქვეყნის სავალუტო რეზერვების პორტფელის 61 პროცენტს შეადგენს, წინა პერიოდში ეს მაჩვენებელი 66.5 პროცენტი იყო.
ეგვიპტის ცენტრალურმა ბანკმა ასევე შეინარჩუნა დივერსიფიცირებული პორტფელის სტრატეგია მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში 44 მეტრიკული ტონა ოქროს შეძენით, რაც 54 პროცენტიან ზრდას წარმოადგენს, განაცხადა მსოფლიო ოქროს საბჭომ.
სხვა ქვეყნები, როგორიცაა ინდოეთი და ირანი, განიხილავენ საერთაშორისო ვაჭრობაში ეროვნული ვალუტის გამოყენების შესაძლებლობას.
ირანის უზენაესმა ლიდერმა, აიათოლა ალი ხამენეიმ, ივლისში მოუწოდა რუსეთთან ორმხრივ ვაჭრობაში დოლარის თანდათანობითი მიტოვებისკენ. 19 ივლისს ისლამურმა რესპუბლიკამ სავალუტო ბაზარზე რიალ-რუბლით ვაჭრობა დაიწყო.
„დოლარი კვლავ ინარჩუნებს გლობალური სარეზერვო ვალუტის როლს, თუმცა დედოლარიზაციის პროცესი დაჩქარდა“, - განაცხადა პოღოსიანმა.
ასევე, მისი თქმით, ცივი ომის შემდგომი წესრიგის ტრანსფორმაცია გარდაუვლად გამოიწვევს მრავალპოლარული სამყაროს ჩამოყალიბებას და აშშ-ის აბსოლუტური ჰეგემონიის დასასრულს.
გამოქვეყნების დრო: 2022 წლის 5 სექტემბერი
